2024, Zbornik radova mladih istrazivaca, str. 35-42
|
|
Promene u razmeštaju stanovništva Balkanske Srbije između 1961. i 2022. godine
Changes in population distribution of Balkan Serbia region between 1961 and 2022
Ključne reči: razmeštaj stanovništva; indeks koncentracije; zone koncentracije; Balkanska Srbija
Keywords: population distribution; concentration index; concentration zones; Balkan Serbia region
Sažetak
Promene u razmeštaju stanovništva mogu značajno uticati na organizaciju geoprostora. Intenzivniji prerazmeštaj stanovništva javio se kao rezultat važnih demografskih i socio-ekonomskih promena. Industrijalizacija, deagrarizacija i urbanizacija znatno su preoblikovali postojeće zone koncentracije stanovništva. Važno je naglasiti da je i proces depopulacije značajan modifi kator koncentracije stanovništva, budući da je prostor Balkanske Srbije u periodu 1961-2022. godine populaciono prepolovljen. Razmeštaj stanovništva je u ovom radu analiziran pomoću indeksa koncentracije, koji je primenjen na 345 naselja Balkanske Srbije. Cilj istraživanja bio je ustanoviti promene u razmeštaju stanovništva, što je ostvareno uporednom analizom rezultata indeksa koncentracije. Sva naselja razvrstana su na četiri zone koncentracije. Zona disperzije je tokom obe odabrane godine zauzimala najveću površinu (najpre 86% naselja, zatim 95%). Međutim, ona se u analiziranom periodu populaciono smanjila za 140 hiljada stanovnika (sa 70% na 27%). Značajne promene odlikuju i tri preostale zone, ali je zona izrazito visoke koncentracije dokaz intenzivnog koncentrisanja stanovništva na malom prostoru. Nepostojanje ove zone tokom 1961. godine upućuje na ravnomerniji razmeštaj stanovništva, dok indeks koncentracije za 2022. godinu pokazuje da je zona izrazito visoke koncentracije obuhvatala tri gradska naselja (Pirot, Svrljig i Bela Palanka) i da je u njoj bilo skoncentrisano čak 40% stanovnika Balkanske Srbije. Ovakav nesklad, u uslovima aktivnih procesa pokretača prerazmeštaja stanovništva, dodatno će transformisati postojeće zone koncentracije.
Abstract
Changes in population distribution can significantly affect the geospace organization. The population redistribution occurred due to important demographic and socio-economic changes. The processes of industrialization, deagrarization and urbanization have significantly reshaped the existing zones of population concentration. It is important to emphasize that the process of depopulation is also a significant modifier of population concentration since the population of Balkan Serbia region was reduced to half from 1961 to 2022. In this paper population distribution is analyzed using the concentration index which was applied to 345 settlements of Balkan Serbia region. The research aimed to establish changes in the population distribution which was achieved through a comparative analysis of the concentration index. All settlements are classified into four concentration zones. During both selected years the dispersion zone occupied the largest area (originally 86% of the settlements then 95%). However, in the analyzed period this zone decreased by 140 thousand inhabitants (from 70% to 27%). The three remaining zones are characterized by significant changes too but the zone of extremely high concentration is proof of the intensive population concentration in a small area. The absence of this zone in 1961 points to a more even distribution of the population while the concentration index for 2022 shows that the zone of extremely high concentration included three urban settlements (Pirot, Svrljig and Bela Palanka). Also, as much as 40% of the total Balkan Serbia population was concentrated there. Such disharmony will continue and the existing concentration zones will be further transformed.
|